Hệ thống tài khoản kế toán theo Thông tư 99/2025/TT-BTC

Bài viết tổng hợp những thay đổi trong quy định về hệ thống tài khoản kế toán theo Thông tư 99/2025/TT-BTC. Hy vọng bài viết sau sẽ giải đáp được những thắc mắc từ quý độc giả.

1. Tổng Quan Về Hệ Thống Tài Khoản Kế Toán Trong Thông Tư 99/2025/TT-BTC

Hệ thống tài khoản kế toán là nền tảng cốt lõi của chế độ kế toán doanh nghiệp, giúp phân loại, ghi nhận và tổng hợp các giao dịch kinh tế một cách khoa học, đảm bảo tính minh bạch và khả năng so sánh của báo cáo tài chính.

Theo Thông tư 99/2025/TT-BTC ban hành ngày 27/10/2025 bởi Bộ Tài chính, hệ thống tài khoản được quy định chi tiết tại Điều 11 và Phụ lục II, thay thế hoàn toàn Thông tư 200/2014/TT-BTC, có hiệu lực từ 01/01/2026 cho năm tài chính bắt đầu từ hoặc sau ngày này.

>> Tham khảo: Tăng cường quản lý thuế với các nền tảng thương mại điện tử.

Văn bản này không chỉ cập nhật mà còn trao quyền tự chủ lớn hơn cho doanh nghiệp, nhằm đồng bộ với chuẩn mực quốc tế (IFRS) và phù hợp với bối cảnh kinh tế số, hội nhập toàn cầu.

So với Thông tư 200 – nơi hệ thống tài khoản được quy định cứng nhắc với hàng trăm tài khoản chi tiết bắt buộc, việc sửa đổi phải xin phép Bộ Tài chính – Thông tư 99 mang tính cách mạng bằng cách cho phép doanh nghiệp tự sửa đổi, bổ sung tên, số hiệu, kết cấu và nội dung tài khoản để phù hợp với hoạt động kinh doanh và yêu cầu quản lý nội bộ.

Nếu không thay đổi, doanh nghiệp áp dụng hệ thống mẫu tại Phụ lục II.

Quy định này giảm gánh nặng hành chính, thúc đẩy sử dụng tài khoản như công cụ quản trị, nhưng vẫn đảm bảo tuân thủ nguyên tắc kế toán cơ bản: phân loại theo nội dung kinh tế, không trùng lặp đối tượng, không ảnh hưởng đến chỉ tiêu báo cáo tài chính, và chịu trách nhiệm pháp lý đầy đủ.

Phụ lục II cung cấp hệ thống tài khoản tinh gọn, tập trung vào các tài khoản cấp 1 và cấp 2 chính, với quyền mở chi tiết linh hoạt.

>> Tham khảo: Hóa đơn điện tử; Báo giá hóa đơn điện tử.

Hệ thống được chia thành các nhóm: Tài sản ngắn hạn/dài hạn (TK 1xx-2xx), Nguồn vốn (TK 3xx-4xx), Doanh thu (TK 5xx), Chi phí (TK 6xx-8xx), và Kết quả kinh doanh (TK 9xx).

Tổng số tài khoản giảm đáng kể, loại bỏ nhiều chi tiết không cần thiết, bổ sung các tài khoản mới phản ánh đặc thù ngành như tài sản sinh học hay thuế tối thiểu toàn cầu.

Điều này giúp doanh nghiệp dễ dàng tích hợp phần mềm kế toán hiện đại, nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro và phân tích tài chính.

2. Các Quy Định Cụ Thể Và Điểm Mới Nổi Bật

2.1. Nguyên Tắc Áp Dụng Và Sửa Đổi (Điều 11)

Thông tư 99 quy định rõ nguyên tắc sử dụng hệ thống tài khoản:

• Áp dụng bắt buộc: Sử dụng để ghi sổ các giao dịch kinh tế, đảm bảo tính kịp thời, rõ ràng và đầy đủ.
• Tự chủ sửa đổi: Doanh nghiệp được mở thêm tài khoản chi tiết (cấp 3, 4) mà không cần xin phép, chỉ ban hành Quy chế hạch toán kế toán nội bộ nêu rõ lý do, nội dung thay đổi và trách nhiệm. Việc sửa phải không làm thay đổi chỉ tiêu báo cáo tài chính, tuân thủ Luật Kế toán 2015 và VAS.
• Trách nhiệm: Doanh nghiệp chịu trách nhiệm về tính chính xác, trung thực; nếu có sai sót, áp dụng chế tài theo pháp luật.

Đối với nghiệp vụ chưa hướng dẫn, căn cứ bản chất giao dịch, Luật Kế toán và VAS để hạch toán.

>> Tham khảo: Phân nhóm hộ kinh doanh – bước tiến hướng tới quản lý thuế hiệu quả hơn.

2.2. Cấu Trúc Hệ Thống Tài Khoản – Phụ Lục II

Hệ thống được thiết kế theo mã số 3 chữ số (cấp 1: 1 chữ số, cấp 2: 2 chữ số), tập trung vào tính logic và thực tiễn. Dưới đây là bảng tóm tắt một số nhóm tài khoản chính:

2.3. Các Điểm Mới Nổi Bật So Với Thông Tư 200

Thông tư 99 thực hiện tinh gọn và cập nhật hệ thống, với các thay đổi cụ thể:

• Đổi tên tài khoản: TK 155 từ “Thành phẩm” thành “Sản phẩm”; TK 242 từ “Chi phí trả trước” thành “Chi phí chờ phân bổ”; TK 244 từ “Cầm cố, thế chấp, ký quỹ, ký cược” thành “Ký quỹ, ký cược”; TK 419 từ “Cổ phiếu quỹ” thành “Cổ phiếu mua lại của chính mình”. Những thay đổi này phản ánh chính xác hơn bản chất kinh tế, phù hợp Luật Doanh nghiệp 2020.
• Bổ sung tài khoản mới:
  • TK 215: Tài sản sinh học – Phân cấp cho súc vật nuôi (2151) và cây trồng (2152), hỗ trợ ngành nông nghiệp.
  • TK 2414: Nâng cấp, cải tạo TSCĐ – Theo dõi chi phí cải tạo tài sản cố định.
  • TK 332: Phải trả cổ tức, lợi nhuận – Phản ánh nghĩa vụ phân phối lợi nhuận.
  • TK 82112: Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung – Áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu (Pillar 2 của OECD).
  • Các tài khoản khác: TK 124 (Dự phòng đầu tư ngắn hạn), TK 126 (Dự phòng tổn thất đầu tư khác).
• Loại bỏ tài khoản: Hàng loạt TK chi tiết không cần thiết như TK 1111 (Tiền Việt Nam), TK 1112 (Ngoại tệ), TK 1212 (Trái phiếu), TK 1385 (Phải thu về cổ phần hóa), toàn bộ TK 441 (Nguồn vốn đầu tư phát triển), TK 461 (Kinh phí hoạt động sự nghiệp), TK 466 (Kinh phí chờ giải quyết). Điều này giảm từ hàng trăm xuống còn khoảng 100-150 tài khoản chính, giúp hệ thống gọn nhẹ hơn 20-30%.

So sánh với Thông tư 200, hệ thống mới giảm quy định cứng nhắc về TK cấp 2, cho phép mở chi tiết tự do, tăng tính linh hoạt cho doanh nghiệp đa ngành.

>> Tham khảo: Công ty mẹ được miễn không nộp báo cáo tài chính hợp nhất khi nào?

2.4. Ví Dụ Hạch Toán Và Ứng Dụng

Ví dụ, với TK 215 (Tài sản sinh học): Khi mua súc vật nuôi, Nợ TK 215 / Có TK 111 (tiền mặt). Phân bổ khấu hao: Nợ TK 642 (chi phí quản lý) / Có TK 214 (hao mòn). Điều này giúp theo dõi chi tiết theo đối tượng, kỳ hạn, phù hợp nông nghiệp hiện đại.

3. Hướng Dẫn Doanh Nghiệp Áp Dụng Hệ Thống Tài Khoản Mới

Để chuyển đổi suôn sẻ từ 01/01/2026, doanh nghiệp cần lập kế hoạch chi tiết, tránh gián đoạn hoạt động. Dưới đây là 5 bước hướng dẫn:

Bước 1: Đánh Giá Và Lập Bảng Ánh Xạ

• Rà soát hệ thống hiện tại theo Thông tư 200, so sánh với Phụ lục II.
• Lập bảng mapping (ánh xạ): Ví dụ, TK 1111 cũ → TK 111 chi tiết mới. Xác định tài khoản cần bổ sung/loại bỏ.

>> Tham khảo: Hóa đơn thay thế; Hóa đơn VAT.

Bước 2: Ban Hành Quy Chế Nội Bộ

• Soạn thảo Quy chế hạch toán kế toán nêu rõ thay đổi (nếu có), trách nhiệm kế toán trưởng và giám đốc.
• Đảm bảo quy chế tuân thủ nguyên tắc không ảnh hưởng báo cáo tài chính.

Bước 3: Cập Nhật Phần Mềm Và Dữ Liệu

• Nâng cấp phần mềm kế toán (MISA AMIS, FAST, Bravo) hỗ trợ Thông tư 99 – tự động cập nhật mã TK và hạch toán.
• Chuyển đổi số dư đầu kỳ theo Điều 30: Áp dụng hồi tố nếu thay đổi chính sách (điều chỉnh vốn chủ sở hữu), hoặc hồi tố đơn giản/phi hồi tố tùy trường hợp. Kiểm tra đối chiếu để tránh sai sót.

Bước 4: Đào Tạo Và Thử Nghiệm

• Tổ chức tập huấn cho nhân viên kế toán về TK mới (ví dụ: TK 215 cho ngành nông), cách mở chi tiết và hạch toán bản chất giao dịch.
• Thử nghiệm trên dữ liệu giả định trong quý IV/2025, kiểm tra báo cáo tài chính mẫu.

>> Tham khảo: Thời điểm lập hóa đơn điện tử.

Bước 5: Giám Sát Và Đánh Giá

• Theo dõi định kỳ, kiểm toán nội bộ để đảm bảo tuân thủ.
• Tham khảo hướng dẫn từ Bộ Tài chính hoặc chuyên gia; lưu trữ chứng cứ thay đổi để đối phó kiểm tra.

Lưu ý: Không áp dụng hồi tố cho kỳ trước 2026; doanh nghiệp lớn nên áp dụng sớm để thử nghiệm. Việc áp dụng đúng giúp giảm rủi ro thuế, tăng uy tín với nhà đầu tư.

Kết luận

Ngoài ra, nếu quý doanh nghiệp đang tìm kiếm giải pháp phần mềm hóa đơn điện tử đáp ứng đầy đủ quy định, xin vui lòng liên hệ E-invoice để nhận được tư vấn:

CÔNG TY PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ THÁI SƠN

• Địa chỉ: Số 15 Đặng Thùy Trâm – Cầu Giấy – Hà Nội
• Tổng đài HTKH: 1900 4767 – 1900 4768
• Tel : 024.37545222
• Fax: 024.37545223
• Website: https://einvoice.vn/