Thương mại điện tử (TMĐT) đang bùng nổ tại Việt Nam với tốc độ tăng trưởng trung bình 19%/năm, dự kiến đạt quy mô 57 tỷ USD vào năm 2025 (theo Bộ Công Thương). Tuy nhiên, sự phát triển này đi kèm thách thức lớn về thất thu thuế do giao dịch ẩn danh, không xuất hóa đơn, và dòng tiền xuyên biên giới. Công điện 129/CĐ-TTg ngày 9/12/2024 của Thủ tướng Chính phủ đã đánh dấu bước ngoặt, yêu cầu các bộ ngành phối hợp chặt chẽ để tăng cường quản lý thuế TMĐT. Bài viết phân tích toàn diện các giải pháp, thực trạng, thách thức và triển vọng của chiến lược này, nhằm xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và bền vững.
1. Thực trạng thất thu thuế trong TMĐT
Theo Tổng cục Thuế, năm 2024, TMĐT đóng góp khoảng 8% GDP nhưng chỉ nộp 1,2% tổng thu ngân sách nội địa – tỷ lệ quá thấp so với tiềm năng. Các nguyên nhân chính:
- Giao dịch không hóa đơn: Hơn 60% giao dịch trên sàn TMĐT (Shopee, Lazada, Tiki) và mạng xã hội (Facebook, TikTok Shop) không xuất hóa đơn điện tử (HĐĐT), đặc biệt với người bán cá nhân.
- Thu nhập ẩn danh: Người bán livestream, KOLs, affiliate marketing nhận hoa hồng qua ví điện tử (Momo, ZaloPay) nhưng không kê khai.
- Xuyên biên giới: Các nền tảng nước ngoài như Amazon, Shein, AliExpress bán hàng vào Việt Nam nhưng không đăng ký thuế, không nộp thuế GTGT 10% theo Nghị định 126/2020/NĐ-CP.
- Hộ kinh doanh nhỏ lẻ: Hàng triệu HKD trên TikTok Shop, Shopee có doanh thu dưới 100 triệu đồng/năm được miễn thuế, nhưng thực tế vượt ngưỡng do không kiểm soát được.
Ước tính thất thu thuế TMĐT lên đến 15.000–20.000 tỷ đồng/năm (Bộ Tài chính, 2024). Điều này không chỉ làm giảm ngân sách mà còn tạo bất bình đẳng cạnh tranh giữa doanh nghiệp truyền thống và TMĐT.
>> Tham khảo: Quy trình phát hành hóa đơn điện tử.
2. Cơ sở pháp lý và các văn bản chỉ đạo mới
Hệ thống pháp luật quản lý thuế TMĐT đã được hoàn thiện qua các văn bản quan trọng:
- Nghị định 123/2020/NĐ-CP và 70/2025/NĐ-CP: Quy định bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử, kết nối dữ liệu từ sàn TMĐT đến cơ quan thuế.
- Thông tư 32/2025/TT-BTC: Hướng dẫn chi tiết về thời điểm lập hóa đơn (ngay khi hoàn tất giao dịch), xử lý sai sót, và tích hợp API giữa sàn TMĐT với Tổng cục Thuế.
- Công điện 129/CĐ-TTg (9/12/2024): Yêu cầu:
- 100% sàn TMĐT phải cung cấp dữ liệu giao dịch hàng quý cho cơ quan thuế.
- Các nền tảng nước ngoài phải ủy quyền đại diện thuế tại Việt Nam.
- Xử phạt nghiêm các trường hợp không xuất hóa đơn, trốn thuế.
- Hoàn thành kết nối dữ liệu giữa 5 sàn lớn (Shopee, Lazada, Tiki, Sendo, TikTok Shop) trước 30/6/2025.
Bộ Tài chính cũng đề xuất 7 giải pháp đồng bộ, bao gồm áp dụng mô hình Peppol (tiêu chuẩn hóa đơn điện tử quốc tế) và sử dụng AI phân tích rủi ro thuế.
>> Tham khảo: Hóa đơn điện tử; Báo giá hóa đơn điện tử.
3. Các giải pháp tăng cường quản lý thuế
3.1. Kết Nối Dữ Liệu Tự Động Giữa Sàn TMĐT Và Cơ Quan Thuế
- API kết nối: Sàn TMĐT phải triển khai API để gửi dữ liệu giao dịch (mã đơn hàng, giá trị, thông tin người bán) về hệ thống của Tổng cục Thuế trong vòng 24 giờ.
- Mẫu dữ liệu chuẩn: Bao gồm mã số thuế người bán, doanh thu theo tháng, số lượng đơn hàng, phương thức thanh toán.
- Kết quả bước đầu: Đến tháng 10/2025, Shopee và Lazada đã kết nối thử nghiệm, phát hiện 12.000 người bán có doanh thu trên 100 triệu đồng nhưng chưa đăng ký thuế.
3.2. Bắt buộc xuất hóa đơn điện tử từng lần bán hàng
- Đối tượng áp dụng: Tất cả người bán trên sàn TMĐT, kể cả cá nhân, HKD.
- Phương thức:
- Sàn TMĐT tích hợp module xuất hóa đơn điện tử tự động (hợp tác với nhà cung cấp như Thái Sơn, Viettel, FPT).
- Người bán cá nhân được cấp chữ ký số miễn phí qua ứng dụng VNeID.
- Ưu đãi: Hóa đơn điện tử dưới 200.000 đồng không cần ghi tên, địa chỉ người mua, giảm thủ tục.
>> Tham khảo: Xóa bỏ thuế khoán: Bước ngoặt trong quản lý thuế hộ kinh doanh nhỏ lẻ.
3.3. Quản lý thuế nền tảng nước ngoài
- Đăng ký thuế điện tử: Các sàn như Amazon, Shein phải đăng ký mã số thuế tại Việt Nam hoặc chỉ định đại lý thuế (theo Nghị định 126).
- Khấu trừ tại nguồn: Ngân hàng, ví điện tử khấu trừ 1% thuế TNCN và 1% thuế GTGT khi chi trả cho người bán nước ngoài.
- Hợp tác quốc tế: Việt Nam ký thỏa thuận trao đổi thông tin thuế với Singapore, Hàn Quốc, EU để truy vết dòng tiền.
3.4. Ứng dụng công nghệ Big Data và AI
- Hệ thống phân tích rủi ro: AI tự động phát hiện bất thường (ví dụ: người bán có 1.000 đơn/tháng nhưng kê khai doanh thu 50 triệu).
- Blockchain xác thực hóa đơn: Đảm bảo hóa đơn điện tử không bị sửa đổi, tăng tính minh bạch.
- Dự báo doanh thu: Dựa trên dữ liệu thanh toán, logistics (GHN, GHTK), cơ quan thuế ước tính doanh thu thực tế của người bán.
>> Tham khảo: Tra cứu hóa đơn; Tra cứu hóa đơn điện tử.
3.5. Tuyên truyền, hỗ trợ và xử phạt nghiêm
- Hỗ trợ miễn phí: Cung cấp phần mềm hóa đơn điện tử, chữ ký số, đào tạo cho HKD.
- Xử phạt:
- Không xuất hóa đơn: Phạt 10–50 triệu đồng/lần.
- Trốn thuế trên 100 triệu đồng: Truy cứu hình sự.
- Khen thưởng: Giảm 10% thuế TNDN cho sàn TMĐT tuân thủ tốt.
4. Thách thức và khó khăn
Mặc dù có khung pháp lý rõ ràng, việc triển khai vẫn gặp trở ngại:
- Hạ tầng công nghệ: Nhiều HKD ở vùng sâu vùng xa thiếu thiết bị, kết nối internet.
- Ý thức tuân thủ: Người bán livestream, KOLs coi nhẹ nghĩa vụ thuế.
- Bảo mật dữ liệu: Lo ngại rò rỉ thông tin cá nhân khi kết nối API.
- Phản ứng từ sàn nước ngoài: Một số nền tảng chậm trễ chỉ định đại lý thuế.
- Nguồn lực thanh tra: Chỉ 5.000 cán bộ thuế quản lý 1,2 triệu người bán TMĐT – tỷ lệ 1:240.
>> Tham khảo: Hóa đơn VAT; Hóa đơn bán tài sản công.
5. Kết quả bước đầu và triển vọng
Tính đến tháng 10/2025:
- Số người bán đăng ký thuế: Tăng 180% so với 2023 (từ 85.000 lên 238.000).
- Doanh thu kê khai: Tăng 42.000 tỷ đồng.
- Số HĐĐT phát hành: 1,8 tỷ hóa đơn từ TMĐT (chiếm 28% tổng HĐĐT toàn quốc).
- Thu ngân sách từ TMĐT: Ẩn dụ tăng từ 1,2% lên 2,8% tổng thu nội địa.
Dự kiến đến năm 2026:
- 100% giao dịch TMĐT có hóa đơn điện tử.
- Thuế TMĐT đóng góp 5–7% ngân sách.
- Việt Nam trở thành một trong 5 quốc gia ASEAN dẫn đầu về quản lý thuế số.
>> Tham khảo: Hóa đơn thay thế; Thời điểm lập hóa đơn điện tử.
Kết luận
Ngoài ra, nếu quý doanh nghiệp đang tìm kiếm giải pháp phần mềm hóa đơn điện tử đáp ứng đầy đủ quy định, xin vui lòng liên hệ E-invoice để nhận được tư vấn:
CÔNG TY PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ THÁI SƠN
- Địa chỉ: Số 15 Đặng Thùy Trâm – Cầu Giấy – Hà Nội
- Tổng đài HTKH: 1900 4767 – 1900 4768
- Tel : 024.37545222
- Fax: 024.37545223
- Website: https://einvoice.vn/
Để lại một phản hồi